Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamında yapımı süren llısu Bara- jı’nın suları altında kalma tehlikesi yaşayan tarih ve kültür hâzinesi Hasankeyf, tüm yaşananlara hatta Dicle’nin sularına meydan okurcasına bütün görkemiyle dimdik ayakta…
Romalılar’ın, İran sınırını denetim altında tutmak için Dicle’nin yatağından 100 metre kadar yüksekte bir kale yapmasıyla başladı Hasankeyf ile Dicle’nin komşuluğu… Artuklular’ın,12’inci yüzyılda Dicle’nin geçit vermez sularının üzerine yaptıkları köprüyle de birbirlerine sıkı sıkı bağlandı iki komşu… Ancak hırçın komşu Dicle’nin suları önce Hasankeyf Köprüsü’nü yok etti. Şimdi de Dicle’nin sularının Hasankeyf’i tamamen yok etmesi gündemde…
Hasankeyf sokaklarına ilk adımını atanları, “Barajımı istiyorum”, “Baraj medeniyettir” pankartları karşılasa da hiç kimsenin gönlü yüzyıllar boyunca binbir felakete direnerek günümüze ulaşan bu topraklarının sular altında kalmasına razı değil. En güzel de çocukların dudaklarında ifade buluyor Hasankeyfliler’in istekleri: “Önce tarihi kurtaralım, sonra baraj yapalım…”
Hasankeyf’in tek geliri turizm
Baraj sularının altında kalacağı için yıllardır hiçbir yatırımın yapılmadığı Hasankeyf’te yaşayanların en önemli gelir kaynağı tarihin bıraktığı mirası görmeye gelen yerli ve yabancı ziyaretçiler…
Etrafında sayısız eski mağara konut barındıran Hasankeyf’e gelenlerin zamanda yolculuğu, Hasankeyf Kalesi’ne doğru tırmanmalarıyla başlıyor. Kaleyi gezmeye başlayanların gönüllü rehberliğini Hasankeyf’in çocukları yapıyor. Küçük rehberlerin efsanelerle süsleyerek anlattıkları birbirinden ilginç öykülerle tarihin bilinmez dehlizlerine doğru bir yolculuğa çıkıyorsunuz ince.
Kalenin içi kimine ev kimine de işyeri olmuş… Hasankeyfliler, keçileri, eşekleri, köpekleriyle tarihin koynunda yaşamlarını ördürüyorlar. Kaleye tırmanmaktan yorulduğunuzda yerleri minderler ve halılarla kaplı otantik bir mekanda oturup tarihe e Dicle’ye karşı buz gibi bir ayran ya da sıcak bir çayı yudumlayabilirsiniz. Ya da canınız yöresel giysiler, el emeği ürünler allak istiyorsa kaledeki yolculuğunuz sırasında mutlaka bu tür rünler satan dükkanla karşılaşırsınız.
Hatta Türk Sineması’nın ölümsüz yapıtlarından “Boş Beşik” filminde kullanılan beşik de mola verdiğiniz otantik mekanlardan birinin tavanında asılı bir şekilde sizi karşılar. Kalenin en üst noktasına ulaştığınızda ise muhteşem manzarasıyla bütün Hasankeyf, ayaklarınızın altına serilir… Karnınız acıktığında ise kalenin eteklerinde Dicle’nin suları üzerinde kurulu balıkçı lokantalarında taptaze balıklar sizi beklemektedir…
Asıl adı Süryanice kökenli Hesna Kepha’yken, Osmanlı egemenliğine girdikten sonra Hasankeyf diye anılmaya başlanan bu tarihi kent, 5’inci yüzyılda bir Süryani piskoposluk merkeziydi. Daha sonra Abbasiler’in, Hamdaniler’in ve Mervaniler’in yönetimine girdi. Bu dönemlerde Hasankeyf, Arapça’da “kayahisar” ya da “kayakale” anlamına gelen “Hısn Kayfa” adıyla anıldı.
Diyarbakır ve Cizre’yi bağlayan önemli kara ve su yolu üzerin-de bulunan ve savunulması kolay bir nokta olması nedeniyle pek çok medeniyeti ağırlayan Hasankeyf, 1101-1231 tarihleri arasında Artuklular’a yurt ve başkentlik yaptı. Hasankeyf, bu dönemde önemli eserlere kavuştu. Ancak bu eserlerin büyük bir bölümü 1260 yılında İlhanlIlar tarafından yağmalanıp tahrip edildi. Artuklular’ın yürüttüğü bayındırlık çalışmalarıyla değerli mimari eserlere ve bir darphaneye kavuşan Hasankeyf, İlhanlılar’ın bu saldırısından sonra eski canlılığını ve zenginliğini koruyamadı.
Yörede kısa bir süre egemen olan Akkoyunlular, Hasankeyf’te yeni yapılar inşa ederken, yıkılan bazı Artuklu eserlerini de onardılar. Daha sonra Safevi Devleti’nin yönetimine giren Ha-sankeyf, 1517’de Osmanlı Devleti’ne katılarak, Diyarbakır Eya- leti’ne bağlı bir sancak merkezi yapıldı.
Suyu kinetik enerjiye çevirerek insanlığın hizmetine sunan ve aynı zamanda su saatleri, otomatik kapılar, çeşitli fıskiyeler, şif¬reli kilitlerin mucidi 12’inci yüzyılın en önemli bilim adamların¬dan El Cezeri’nin yaşadığı bu topraklar, günümüz de pek çok kültürün izlerini barındırıyor.
Read More about EKŞİLİ BALIK
